Publikacje turystyczne

mgr inż. Ireneusz BARTKOWIAK
Pełnomocnik Gminy Janów ds. Turystyki i Promocji

,,TURYSTYKA JAKO ALTERNATYWNE ŹRÓDŁO DOCHODU W ROLNICTWIE NA PRZYKŁADZIE GMINY JANÓW "

Wstęp
Obsługa i przyjmowanie turystów stanowić może źródło dochodów i wzrostu rentowności większości sektorów gospodarki. Rozwój szeroko rozumianych usług dla turystów coraz częściej nazywanych przemysłem turystycznym, stał się źródłem szybkiego wzrostu krajowego produktu brutto (PKB) także w krajach naszej strefy klimatycznej. Dla wielu społeczeństw przyjmowanie turystów jest źródłem dobrobytu, motorem napędzającym rozwój miast i regionów, narzędziem walki z bezrobociem.
Wydatki cudzoziemców poprawiają wyniki bilansu płatniczego, wydatki mieszkańców pozwalają na redystrybucję dochodów z regionów bogatszych (generujących dochody) do regionów uboższych (przechwytujących wydatki turystów) /Ministerstwo Gospodarki - 2001 - ,,Strategia rozwoju turystyki"/.
Turystyka jest także szeroko wykorzystywana w edukacji. Jest to szczególnie widoczne w polityce wspierania spójności społeczeństw, w edukacji kulturowej, w przekazywaniu systemów wartości, zachowania dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego /Ministerstwo Gospodarki - 2001 - ,,Strategia rozwoju turystyki"/. 

Walory turystyczne gminy Janów
Gmina Janów położona na terenie Jury Krakowsko - Częstochowskiej w odległości 20 km od Częstochowy i 90 km od Krakowa zajmuje obszar o powierzchni 14.700 ha, z czego 52% stanowią lasy mieszane. W 22 wsiach mieszka niespełna 6.000 osób.
Gmina jest niezwykle atrakcyjna turystycznie. Są tutaj wspaniałe tereny do wypoczynku ze wszystkimi elementami jurajskiej przyrody. Jest to obszar niezwykłych kontrastów, łączących w sobie cechy wielu regionów fizjograficznych Polski.
Obok skalistych wzgórz jurajskich pokrytych lasem występują bezleśne ostańce, piaszczyste wydmy, liczne stawy, źródła krystalicznej wody, jaskinie i biocenozy o wartościach naukowych. Na niewielkim obszarze gminy znajdują się trzydzieści trzy obiekty przyrody oraz kultury materialnej warte zobaczenia, i wzbudzające zachwyt turystów. Rozbudowana jest także infrastruktura turystyczna w postaci jedenastu szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych i konnych), oraz bazy noclegowej (hotelu, schronisk, gospodarstw agroturystycznych, kempingu i pól biwakowych), a także bazy gastronomicznej (trzy restauracje i bary). Działają trzy stajnie koni świadczące usługi dla turystów oraz wypożyczalnia rowerów i sprzętu wodnego. Wszystkie te walory sprawiają, że turysta może tutaj czuć się wspaniale i pokochać to miejsce, wracając do niego w najlepszych wspomnieniach.

Analiza kierunków rozwoju gminy
Obok wspaniałości przyrody jest także mniej ciekawy element gospodarczy, a mianowicie niewielka ilość małych przedsiębiorstw i zła sytuacja w rolnictwie. Średnia wielkość gospodarstwa wynosi 4,3 ha a 68% powierzchni użytków rolnych to gleby klasy V i VI, gliniasto-piaszczyste o słabym kompleksie sorpcyjnym i niskiej zawartości próchnicy, ubogie w magnez, fosfor i potas oraz silnie zakwaszone. Ilość opadów w sezonie wegetacyjnym (450 mm) bywa zbyt niska dla wielu roślin.
Jak widać produkcja rolnicza na tym terenie jest bardzo trudna i wymaga szczególnie starannego doboru roślin i zwierząt. Trudną sytuację rozdrobnionego rolnictwa w gminie pogarsza dodatkowo brak stabilnej sytuacji gospodarczej państwa, co wyraża się brakiem opłacalności produkcji rolniczej. W gminie panuje także duże bezrobocie związane bezpośrednio z zamknięciem wielu zakładów, hut i kopalń na Śląsku, gdyż wiele osób znajdowało tam pracę jako tzw. dwuzawodowcy. Pozostało pytanie co robić, jaki obrać kierunek by zmienić istniejący stan rzeczy.
W tej trudnej sytuacji władze gminy postanowiły w negatywach doszukać się cech pozytywnych dla rozwoju gminy;
- niski poziom uprzemysłowienia powoduje mniejsze zanieczyszczenie wód i powietrza,
- niski poziom rolnictwa obniżył niekorzystne dla środowiska formy uprawy ziemi,
- niewielka gęstość zaludnienia zmniejsza natężenie ruchu samochodowego,
- przewaga małych gospodarstw i tradycyjny charakter zagospodarowania zabezpiecza 
przed jednostajnością krajobrazu,
- znaczny udział lasów, wód i nieużytków podnosi piękno krajobrazu.
Jednym słowem gmina Janów o słabych glebach i złych warunkach ekonomicznych rozwijała się słabiej, ale dzięki temu utrzymała cechy korzystne dla rekreacji, przede wszystkim mało zniekształcone środowisko naturalne. Dodając do tego naturalne piękno jurajskiego krajobrazu to kierunek rozwoju gminy sam się uwidoczni.
Analizując wszystkie cechy tego terenu władze gminy Janów doszły do wniosku, że w słabości gospodarczej gminy może tkwić siła , która pozwoli rozwinąć gminę ekonomicznie.
Przeanalizowano możliwości rozwoju agroturystyki na terenie gminy Janów i ustalono, że tradycje przyjazdu na wieś istniały na tym terenie od dawna. Rodziny z miasta odwiedzały naszych mieszkańców szczególnie w okresie letnim , a więc były to głównie odwiedziny krewnych i znajomych, z których to wizyt rolnik nie czerpał korzyści materialnych.
Sytuacja uległa zmianie wraz z pogorszeniem się sytuacji w rolnictwie. Ciężka praca w gospodarstwie nie zachęcała rolników do nawiązywania kontaktów, bo brakowało na to czasu. Odwiedziny na jakiś czas ustały, a przyjeżdżająca rodzina nie chciała być ciężarem dla rolnika. 
Z czasem ludność w miastach zaczęła tęsknić za swoimi ,,korzeniami" i odżyły wspomnienia radosnych wakacji na wsi u rodziny.
Sytuacja rodzin rolniczych zamieszkałych na wsi stale się pogarszała, dlatego ludzie postanowili szukać innych możliwości wyjazdów na wieś, tym bardziej , że w zakładach pracy w mieście likwidowano zakładowe ośrodki wczasowe a zaczęły funkcjonować bardziej ekonomiczne dopłaty do ,,wczasów pod gruszą" /Majewski J. - 1995 - ,,Wczasy pod gruszą"- Zachodnie Centrum Organizacji/.
Dopiero w tej sytuacji rolnicy zaczęli odczuwać korzyści finansowe z pobytu gości w gospodarstwie. 
Nieśmiało wynajmowano na początku lat osiemdziesiątych kilka kwater na terenie gminy Janów. Bojąc się jednak o konsekwencje prawne i finansowe ukrywano te działania.
Z pomocą przyszedł z początkiem lat dziewięćdziesiątych Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Złotym Potoku, który pierwszy zauważył możliwości przemian w rolnictwie gminy i zachęcił do szukania alternatywnych źródeł dochodu na wsi.
Władze gminy postanowiły skorzystać z okazji i poprosiły ODR aby przy okazji I Krajowych Targów Agroturystycznych ,,AGROTUR" w Częstochowie zaprosił wszystkie krajowe podmioty zajmujące się agroturystyką do odbycia II Ogólnopolskiego Sympozjum Agroturystycznego w Złotym Potoku w 1994r.
I tak agroturystyka ,,zamieszkała" na stałe na terenie gminy Janów.
Na początku rolnicy z dużą rezerwą podchodzili do działalności agroturystycznej nie wierząc w swoje możliwości. Ograniczali się tylko do wynajmowania pokoju i nie bardzo wiedzieli jak należy postępować z wczasowiczami. /Wolak P. - 1994 - ,,Agroturystyka" - Centrum Doradztwa i Edukacji w Rolnictwie oddz.Kraków/.

Alternatywne źródła dochodu rolników w programie działania gminy
Władze gminy Janów jako nieliczne w kraju, doskonale rozumiejąc potrzebę pomocy rolnikom i upatrując szansę rozwoju gminy poprzez turystykę postanowiły stworzyć program działania gminy z zakresu turystyki. Utworzono w 1998r. stanowisko Pełnomocnika Gminy Janów ds. Turystyki i Promocji. Na sesji Rady Gminy przeprowadzono szkolenie dla radnych na którym przyjęto 25 punktowy program zadań gminy Janów z zakresu turystyki a mianowicie:
1. Przedstawienie koncepcji rozwoju turystyki na zebraniach wiejskich we wszystkich sołectwach i uzyskanie akceptacji społecznej programu.
2. Uczynienie gminy Janów przyjaznej dla turystów i mieszkańców.
3. Kreowanie pozytywnego wizerunku turystycznego gminy Janów w mediach i instytucjach zajmujących się turystyką. 
4. Kształtowanie dobrego wizerunku gminy Janów wśród potencjalnych nabywców usług turystycznych.
5. Tworzenie lobby turystyki wiejskiej w gminie Janów i na zewnątrz gminy.
6. Aktywizowanie mieszkańców gminy Janów w kierunku prowadzenia usług turystycznych.
7. Organizowanie szkoleń stacjonarnych dla mieszkańców gminy Janów dotyczących:
- rozwoju usług turystycznych w tym kwaterodawstwa, 
- wykorzystania produktów z własnego gospodarstwa w turystyce (sprzedaż bezpośrednia), 
- współdziałania i współpracy mieszkańców aby uczynić gminę atrakcyjną dla turystów, 
- szukania dodatkowych źródeł dochodu min. poprzez rozwój produktu turystycznego, 
- organizowania żywienia zbiorowego i dietetyki w gospodarstwie rolnym, 
- wykorzystania miejscowych potraw do stworzenia kuchni regionalnej jako produktu markowego, 
- pielęgnowania miejscowych tradycji i kultury jako elementu folkloru wsi janowskiej, 
- upiększania otoczenia zagrody wiejskiej i wsi na terenie gminy Janów. 
8. Organizowanie seminariów wyjazdowych do gospodarstw agroturystycznych w innym regionie kraju, aby wskazać dobre przykłady działań turystycznych. 
9. Prowadzenie wspólnych działań z instytucjami z terenu gminy na rzecz rozwoju i promocji turystyki wiejskiej. 
10. Pobudzanie idei współzawodnictwa wśród mieszkańców poprzez organizowanie i udział w konkursach turystycznych. 
11. Popieranie i wspomaganie inicjatyw ludności gminy Janów dotyczących turystyki. 
12. Wyszukiwanie liderów i ukierunkowanie pracy z nimi na turystyczne doradztwo indywidualne. 
13. Organizowanie i udział w kiermaszach i targach turystycznych w kraju i za granicą, oraz przyciągnięcie potencjalnych inwestorów, operatorów turystyki i turystów indywidualnych.
14. Promowanie gminy i gospodarstw agroturystycznych wszelkimi dostępnymi dla gminy środkami; w tym w internecie. 
15. Udostępnienie terenu gminy Janów dla specjalnych akcji w rodzaju zlotów, rajdów, treningów, kursów i konferencji oraz pomoc organizacyjna.
16. Organizowanie przez gminę Janów imprez kulturalnych, turystycznych, rekreacyjnych i sportowych o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim w celu przyciągnięcia turystów oraz ściągnięcie sponsorów i zainteresowanie ich gminą.
17. Prowadzenie szerokiej współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi instytucjami w Polsce w dziedzinie rozwoju turystyki na terenie gminy i w regionie Jury.
18. Stworzenie pełnej informacji o usługach turystycznych na terenie gminy i utworzenie punktu informacji turystycznej w gminie Janów.
19. Drukowanie oraz zapewnienie w codziennej sprzedaży folderów, map, pocztówek, materiałów informacyjnych, katalogów i przewodników o gminie Janów. 
20. Udzielanie pomocy w tworzeniu gminnych i regionalnych stowarzyszeń działających na rzecz rozwoju turystyki w regionie. 
21. Udzielanie pomocy w zachowaniu dziedzictwa kulturowego i tradycyjnego rzemiosła w regionie.
22. Ochrona przestrzeni, przyrody i tradycyjnego krajobrazu w regionie. 
23. Dbanie o rozwój infrastruktury turystycznej w gminie, w tym o dobry stan dróg dojazdowych i parkingów. 
24. Wydawanie lokalnej gazetki gminnej informującej o gminnych wydarzeniach i historii regionu.
25. Wyszukiwanie możliwości wsparcia finansowego z środków pomocowych UE i opracowywanie projektów dotyczących turystyki.

Program ten jest skrupulatnie przestrzegany a zadania wykonywane przy pełnej akceptacji i pomocy władz gminnych, dzięki czemu przynosi widoczne w skali kraju efekty w rozwoju turystyki. Wszystkie punkty programu zostały już wykonane, niemniej należy zaznaczyć , że realizacja ich jest procesem ciągłym i stale ulepszanym a nie jednorazowym zaliczeniem programu.

Rozwój działalności i świadomości mieszkańców
Widocznym bodźcem zwiększającym wśród rolników zainteresowanie tą formą zarobkowania na wsi jest wciąż pogarszająca się sytuacja ekonomiczna w rolnictwie i przekształcenia dostosowawcze do standardów Unii Europejskiej. /Strzembicki L. -1998 - ,,Agroturystyka formą przedsiębiorczości gospodarstw rolnych"- Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie/
Przy tak rozdrobnionym rolnictwie w gminie Janów rolnik ma tylko dwie możliwości do wyboru. Albo na tyle powiększyć gospodarstwo, i zakupić maszyny aby móc się specjalizować w określonej produkcji rolnej , albo zająć się innymi formami zarobkowania na wsi. Ta pierwsza alternatywa jest kosztowna, a przy słabych glebach w gminie ryzykowna, dlatego coraz więcej rolników skłania się do drugiego rozwiązania i zaczyna poszukiwać innych metod zarobkowania aby utrzymać rodzinę.
W gminie Janów mogą skorzystać z gotowych rozwiązań i przykładów. Nic tak nie działa na wyobraźnie jak dobrze prosperujący interes sąsiada. /Wojciechowska J. - 1992 - ,,Aktywizacja wsi"- Urząd Kultury Fizycznej i Turystycznej/. Dlatego zainteresowanie prowadzeniem działalności agroturystycznej w gminie Janów narasta w ostatnich latach lawinowo. Do września 2001 roku powstało na terenie gminy Janów 25 gospodarstw agroturystycznych i 12 innych obiektów świadczących usługi hotelarskie. Należy przy tym zaznaczyć, że działalność agroturystyczna nie ogranicza się tak jak to było wcześniej do biernego wynajmowania kwater, ale rozwinęły się dodatkowe formy świadczenia usług turystycznych zawarte w szerokim pakiecie oferty agroturystycznej. Świadomość kwaterodawców , że turysta nie przyjeżdża na wieś tylko po to żeby się przespać, zrodziła wiele atrakcyjnych propozycji spędzenia wolnego czasu. Obecnie gospodarstwa proponują naukę jazdy konnej, przejażdżki konno i bryczkami, oraz specjalnymi wozami konnymi po terenie, wyżywienie w gospodarstwie zgodne z tradycją miejscowej kuchni, pobyty biesiadne w gospodarstwie przy ognisku ze śpiewem i tańcami, wycieczki rowerowe po terenie z wynajmowaniem rowerów włącznie, zorganizowane grzybobrania i wspólne wędkowanie oraz wiele innych ciekawych propozycji. Każde gospodarstwo posiada pełny zasób informacji o terenie, historii gminy i planowanych imprezach kulturalnych. Wszyscy kwaterodawcy ukończyli bezpłatne kursy i szkolenia z zakresu agroturystyki organizowane przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego i Urząd Gminy w Janowie.
Mają pełną świadomość wykonywanych usług i doskonalą się w prowadzeniu tego typu działalności. Czują również poparcie i pomoc Gminy Janów w promocji ich gospodarstw. Widać efekty tej pracy w postaci otynkowanych domów, uporządkowania zagrody, wystroju pokojów, sposobów przyjmowania gości i coraz ciekawszych pomysłów na prowadzenie działalności agroturystycznej. Co prawda nie wszyscy rolnicy z terenu gminy mają warunki aby prowadzić tego typu działalność, nie mniej jednak w związku ze zwiększonym ruchem turystycznym w gminie Janów , coraz więcej rolników znajduje zatrudnienie w usługach około-turystycznych. 

Rola turystyki wiejskiej w rozwoju lokalnym
Pomocą w rozwoju tej formy gospodarowania na wsi jest bez wątpienia wzrost zainteresowania mieszkańców miast agroturystyką , jako formą aktywnego wypoczynku w naturalnym środowisku. Gmina Janów doskonale spełnia oczekiwania turystów co do tej formy spędzenia wolnego czasu. Rozwój turystyki wiejskiej w regionie to nie tylko szansa dla poszczególnych gospodarstw rolnych, ale także dla wsi i gminy Janów. Dobrze o tym wiedzą gospodarze terenu i dlatego stworzyli odpowiedni klimat do rozwoju tej formy gospodarowania. Agroturystyka stwarza bowiem zupełnie nowe możliwości użytkowania przestrzeni wiejskiej, zabudowań rolniczych, lokalnej infrastruktury, zaś uzyskiwane przez mieszkańców dodatkowe dochody stanowią zalążek aktywizacji gospodarczej gminy Janów.
Wkład agroturystyki w rozwój obszarów wiejskich trudno jest przecenić. Dotyczy głównie spraw zatrudnienia, wzrostu dochodów rolników, poprawy stanu infrastruktury społecznej i podniesienia ogólnego poziomu życia mieszkańców gminy. /Morski F. - 1999 - ,,Rozwój turystyki i rekreacji w gminach województwa śląskiego"- Śląski Związek Gmin i Powiatów/.
Turystyka wiejska w tym agroturystyka przyczynia się też do utworzenia dodatkowego rynku zbytu na produkty żywnościowe i różnego rodzaju usługi a także do rozwoju specyficznych form gospodarowania np. rolnictwa ekologicznego czy plantacji owoców 
miękkich. /Górny M. - 1999 - ,,Rolnictwo ekologiczne w przededniu przystąpienia do Unii Europejskiej"- Polski Klub Ekologiczny/. Małe gospodarstwa z gminy Janów, słabo radzące sobie z konkurencją, znajdują dzięki turystyce dodatkowe źródła dochodów a co więcej sens w walce o prawo do samodzielnego funkcjonowania. Ich wdzięk polega przecież na rodzinnej atmosferze jaką są w stanie ofiarować przyjezdnym. Mała skala zabudowy i produkcji, silne tradycje, lokalne zwyczaje i potrawy, warzywa z własnego ekologicznego ogrodu - to wszystko osiągalne jest tylko w drobnych gospodarstwach, które w przeciwnej sytuacji skazane by były na zagładę. Zjawisko to wzbogaca społeczność wiejską i w dużej mierze przyczynia się do ograniczenia odpływu ludności ze wsi do miasta, co z kolei likwiduje problem starzenia się wsi i braku rąk do pracy. /Gannon A. Kmita E. - 1993 - ,,Agroturyzm a rozwój wsi"- Centrum Doradztwa i Edukacji w Rolnictwie oddz. Kraków/
Organizowane na terenie gminy Janów plenerowe imprezy letnie przyczyniły się do wzrostu popularności gminy i przyciągają wielu turystów uatrakcyjniając im pobyt w tym pięknym zakątku Jury. Stwarzają również tendencję imigracyjną, gdyż wiele osób wykupuje działki chcąc się osiedlić na terenie gminy. Gwarantuje to dobre warunki dla regularnej wymiany substancji mieszkaniowej i rozwoju budownictwa, które jak wiadomo jest funkcją wzrostu zaludnienia i dochodów ludności.
Agroturystyka jest bez wątpienia bodźcem ekonomicznym i czynnikiem rozwoju gminy Janów.
Podmioty zajmujące się turystyką na terenie gminy Janów były inicjatorami wspólnie ze Związkiem Gmin Jurajskich powołania w 2001 roku Jurajskiego Stowarzyszenia Turystyki Wiejskiej , gdzie do zarządu weszły 3 osoby z terenu gminy. Świadczy to o wzroście świadomości i potrzebie wspólnego działania dla rozwoju tej dziedziny gospodarki. Wyzwolone wewnętrzne potrzeby doskonalenia produktu turystycznego i zrozumienie zasad konkurencji i działań rynkowych powodują, że coraz większa liczba kwaterodawców w gminie zaczyna widzieć potrzebę inwestycji turystycznych w swoim gospodarstwie. Zaciągnięte zostały pierwsze kredyty na ten cel, jak również skorzystano z uzyskanych funduszy z działalności agroturystycznej aby podnieść standard usług w gospodarstwie rolnym.
Z przeprowadzonych rozmów na terenie gminy z rolnikami pragnącymi inwestować w rozwój bazy turystycznej wynika, że powodem tych działań jest konieczność szukania nowych źródeł dochodu wskutek nie zapewnienia przez rolnictwo dostatecznego poziomu życia jak również przekonanie, iż działalność w turystyce jest interesująca i opłacalna. Rozpoczęcie działalności gospodarczej w sektorze turystycznym oznacza wielkie zmiany dla mieszkańców wsi, którzy do tej pory prowadzili gospodarstwo rolne, bądź wykonywali inne zawody całkowicie nie związane z turystyką. Oznacza prowadzenie całkiem innego rodzaju działalności gospodarczej, jak też zmiany socjalne na wsi. /Wiatrak A. - 1995 - ,,Regionalne aspekty agroturystyki"- Centrum Doradztwa i Edukacji w Rolnictwie Oddz. w Krakowie/.
Wydaje się, że mentalność ludzi która początkowo była czynnikiem hamującym została w gminie Janów przełamana. Strach przed nowym i nieznanym ustąpił chęci poznania i skorzystania z dodatkowych dochodów. 
Przełamano też barierę ,,obcej osoby" w gospodarstwie a turystę zaczęto traktować jako gości pożądanych. Na taki stan rzeczy bez wątpienia wpłynęły szkolenia i długi proces adaptacyjny oraz bezpośrednia obserwacja turystów w innych gospodarstwach.
Aktywizacja społeczno - ekonomiczna gminy Janów poprzez rozwój turystyki wiejskiej w regionie ma duży wpływ na proces restrukturyzacji rolnictwa.
Spadek znaczenia rolnictwa, zwłaszcza jako dziedziny zapewniającej miejsca pracy mieszkańcom gminy oraz źródło ich dochodów, spowodował, że rozwój ekonomiczny wsi i poprawa warunków życia na wsi nie mogą być dokonywane wyłącznie przez rozwój produkcji rolnej. /Woźniak A. - 1999 - ,,Rozwój terenów wiejskich" - Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie/. Konieczne jest tworzenie nowych wartości aktywizujących wiejskie środowisko. Wielofunkcyjny rozwój wsi związany z różnicowaniem zawodów i zajęć na wsi, przy przechodzeniu rolników od gospodarowania do drobnej przedsiębiorczości: turystyki, gastronomii, rzemiosła i usług, sprzyja wykorzystaniu zasobów pracy oraz podaży produktów regionalnych. /Wirkiewicz T.- 2000 - ,,Aktywizacja społeczno-ekonomiczna regionu poprzez rozwój turystyki wiejskiej"- Regionalne Centrum Doradztwa w Starym Polu/. Szukanie nowych rozwiązań stanowi zadanie dla rolników i wszystkich mieszkańców wsi. Rozwiązania te powinny prowadzić do alternatywnego wykorzystania zasobów gospodarstwa rolnego i regionu.
Potencjalne źródło dochodu i miejsc pracy dla mieszkańców wsi stanowić może bez wątpienia agroturystyka, która staje się ważnym elementem w ożywieniu gospodarki wiejskiej o czym świadczy przykład turystycznej gminy Janów. Decydują o tym unikatowe wartości środowiska naturalnego oraz jego walory przyrodnicze i krajobrazowe, które stwarzają warunki dla rozwoju wypoczynku, jak również odpowiednio wykorzystane dają możliwość różnokierunkowego rozwoju działalności pozarolniczej.
Przebudowa systemu ekonomicznego polskiej gospodarki dotyczy także rolnictwa i gospodarki turystycznej oraz jej roli w przyspieszaniu zmian rynkowych. Istnieje swoiste sprzężenie zwrotne, w którym turystyka jest czynnikiem napędzającym koniunkturę gospodarczą i przemiany systemowe oraz sytuację odwrotną w której czynniki zewnętrzne mają wpływ na sukces ekonomiczny turystyki. /Lipska A.- 1995 - ,,Lokalna polityka turystyczna i marketing"- Instytut Turystyki w Krakowie/.
Z tego wniosek , że o rozwój turystyki powinniśmy dbać wszyscy, zarówno mieszkańcy gmin i miast, jak i urzędnicy różnych szczebli, gdyż turystyka to dla gospodarki lokalnej ważne źródło dochodu i czynnik rozwoju.
Zdajemy sobie sprawę, że jesteśmy w gminie Janów na początku drogi restrukturyzacji wsi, a rozpoczęty proces będzie długotrwały. Wierzymy jednak, iż podejmowane działania przyniosą w przyszłości pożądany efekt, a rozwój terenów wiejskich będzie postępujący.

Podsumowanie
Jednym z alternatywnych źródeł dochodu jest bez wątpienia agroturystyka. Gmina Janów posiada wyjątkowe walory przyrodnicze, dzięki czemu gospodarka turystyczna na tym terenie ma dużą szansę rozwoju. Słabo rozwinięte rolnictwo sprawiło, iż utrzymano w gminie cechy korzystne dla rekreacji, przede wszystkim mało zniekształcone środowisko naturalne. Słabość gospodarcza gminy okazała się cechą przydatną w rozwoju turystyki. Stworzono w gminie program działania, aby powstały warunki korzystne dla rozwoju tej gałęzi gospodarki. Efekt takich poczynań widoczny jest w postaci zwiększonej liczby gospodarstw agroturystycznych i usług około-turystycznych.
Zmienia się także mentalność mieszkańców, którzy w zwiększonym ruchu turystycznym zaczynają upatrywać możliwości dodatkowych dochodów. Gospodarze wynajmujący kwatery poszerzają swoją ofertę agroturystyczną i podnoszą standard proponowanych usług. Gmina powoli wychodzi ze stanu marazmu i zastoju gospodarczego. Rozwój agroturystyki jest bez wątpienia bodźcem ekonomicznym i czynnikiem rozwoju gminy. Rozpoczęcie działalności gospodarczej w sektorze turystycznym oznacza wielkie zmiany socjalne na wsi i wpływa na proces restrukturyzacji rolnictwa. Agroturystyka stwarza nowe miejsca pracy i prowadzi do dywersyfikacji wsi oraz alternatywnego wykorzystania zasobów gospodarstwa rolnego i regionu. Wielofunkcyjny rozwój wsi poprzez agroturystykę aktywizuje wiejskie środowisko i sprzyja wykorzystywaniu zasobów pracy oraz podaży produktów regionalnych. Na przykładzie gminy Janów widać jak polska wieś zaczyna się przekształcać pod wpływem rozwoju turystyki i jak agroturystyka staje się alternatywnym źródłem dochodu w rolnictwie w przededniu przystąpienia do Unii Europejskiej.


Bibliografia
1. Wojciechowska J. - 1992 - ,,Aktywizacja wsi" - Urząd Kultury Fizycznej i Turystycznej - Łódź
2. Kmita E. Gannon A. - 1993 - ,,Agroturyzm a rozwój wsi" - Centrum Doradztwa i Edukacji - Kraków
3. Wolak P. - 1994 - ,,Agroturystyka" - Centrum Doradztwa i Edukacji - Kraków
4. Wiatrak P. - 1995 - ,,Regionalne aspekty agroturystyki" - Centrum Doradztwa i Edukacji - Kraków
5. Majewski J. - 1995 - ,,Wczasy pod gruszą" - Zachodnie Centrum Organizacji - Zielona Góra
6. Lipska A. - 1995 - ,,Lokalna polityka turystyczna i marketing" - Instytut Turystyki - Kraków
7. Strzembicki L. - 1998 - ,,Agroturystyka formą przedsiębiorczości gospodarstw rolnych" - Ośrodek Doradztwa Rolniczego - Częstochowa
8. Górny M. - 1999 - ,,Rolnictwo ekologiczne w przededniu przystąpienia do Unii Europejskiej" - Polski Klub Ekologiczny - Gliwice
9. Woźniak A. - 1999 - ,,Rozwój terenów wiejskich poprzez rozwój turystyki wiejskiej" - Ośrodek Doradztwa Rolniczego - Częstochowa
10. Morski F. - 1999 - ,,Rozwój turystyki i rekreacji w gminach i powiatach województwa śląskiego jako czynnik rozwoju regionalnego" - Śląski Związek Gmin i Powiatów - Katowice
11. Wirkiewicz T. - 2000 - ,,Aktywizacja społeczno-ekonomiczna regionu poprzez rozwój turystyki wiejskiej i promocję produktów regionalnych jako czynnik wpływający na wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich" - Regionalne Centrum Doradztwa - Stare Pole
12. Pretty J. - 2000 - ,,O rozwoju gospodarki lokalnej" - Fundacja Wspomagania Wsi - Warszawa
13. Majewski J. - 2001 - ,,Agroturystyka to też biznes" - Fundacja Wspomagania Wsi - Warszawa
14. Dokument rządowy - 2001 - ,,Strategia rozwoju turystyki w latach 2001 - 2006" - Ministerstwo Gospodarki - Warszawa