MENU
Historia
Historia Gminy Janów od 1900r.
Historia Gminy Janów od 1900r.
2016-02-26 11:13
| 1900 rok | liczba mieszkańców Janowa wynosi 1.447 osób, większość stanowią żydzi. W Janowie jest siedziba Kahału (władz), synagoga (kościół), chader (szkoła) i kirkut (cmentarz). |
| 1903 rok | właściciel dóbr w Złotym Potoku , wnuk poety hrabia Karol Raczyński nakazuje urządzenie nowego parku wg. projektu Franciszka Szaniora i przebudowę pałacu, którą ukończono w 1905 r. |
| 1905 rok | Hrabia Karol Raczyński ukończył przebudowę pałacu w Złotym Potoku wg. projektu Jana Heuricha i Zygmunta Hendla, gdzie sprowadza się wkrótce z żoną Księżną Stefanią Czetwertyńską ze Skidla. Plenipotent Dzierżykraj - Morawski przenosi się w tym czasie do nowego wybudowanego dla siebie dworku w Borku, naprzeciw Pałacu (ob. siedziba Nadleśnictwa Złoty Potok). Chłopi z Potoka Złotego przyłączyli się do strajku w kopalniach rudy żelaza. |
| 1906 rok | mały 4-letni Jan Kiepura późniejszy największy tenor polski uczęszcza wraz z bratem Władysławem do Ochronki w Złotym Potoku prowadzonej przez Hr. Stefanię Raczyńską. Matka Jana była żydówką i pochodziła z Pławna,później mieszkała w Gidlach a ojciec z Węglowic. Ojciec Jana - Franciszek śpiewał w chórze kościelnym w Janowie i przez pewien czas był organistą. Rodzice Jana Kiepury prowadzili piekarnię w Janowie. W 1908 odsprzedali piekarnię nowym właścicielom a ci z kolei Bałchanowskim, którzy prowadzili ją do lat 1970. Ojciec Jana Kiepury wyszukiwał też w terenie młode talenty aktorskie do trupy teatralnej m.in. w Siedlcu. Matka Jana - Maria została w 1907 r. matką chrzestną Celiny Malus , a ojciec Jana chrzestnym Władysława Lampy. W 1908 r. wyjeżdżają do Sosnowca. Po latach Celina Malus już jako panienka wyjechała do Krynicy gdzie pracowała w hotelu Patria Jana Kiepury. |
| 1906 rok | Urodził się syn Karola Raczyńskiego – Konstanty ( Kocik) [1906 – 1924] W tym samym roku w dniu 11 października urodził się jako wcześniak drugi syn Raczyńskich – Rogierek, który po 18 dniach [29.X.1906 r.] zmarł i został pochowany w krypcie kaplicy Krasińskich w kościele w Złotym Potoku. |
| 1907 rok | Hr. Karol Raczyński całkowicie zakazuje wyrębu lasu w dolinie górnej Wiercicy i poleca utrzymywać ten teren w formie parku , obejmując go ochroną. |
| 1908 rok | powstaje stacja kolejowa Złoty Potok (obecna Julianka) |
| 1909 rok | powstanie w majątku Złoty Potok dobrze prosperującej fabryki wyrobów cementowych, gdzie produkowano dachówki, rury drenarskie, sączki itp. Urodził się drugi syn Karola Raczyńskiego – Roger [1909 – 1961] |
| 1912 rok | 15 lipca kościół w Janowie staje się kościołem parafialnym Nipokalanego Poczęcia NMP. Irygacja parafii przez biskupa kieleckiego Łosińskiego.Uszczuplając parafię złotopotocką do nowej parafii w Janowie przydzielono wsie Ponik, Piasek , Skowronków, Śmiertny Dąb i Julianka. Pierwszym proboszczem parafii w Janowie został ks. Jan Bochenek. W tym roku założono także w Zalesicach , na gruntach majątku Złoty Potok Fabrykę Przetworów Ziemniaczanych. W Janowie powstaje Ochotnicza Straż Pożarna, przy Straży działa orkiestra i kółko teatralne. |
| 1914 rok | II wielki pożar Janowa w czasie I wojny światowej. 8 grudnia pocisk artyleryjski trafia w kościół w Janowie wzniecając pożar. Z kościoła zostają jedynie przepalone mury. Po pożarze Janów zostaje odbudowany jako wieś murowana. Tadeusz Dzierżykraj - Morawski opuszcza z rodziną Złoty Potok, wyjeżdża do Plant pod Sandomierzem. Działalność gospodarcza majątku Złoty Potok obejmuje gospodarstwo rolne, rybne, leśne, ogrodnicze i Tartak. W majątku działa elektrownia, dokonuje się zabiegów melioracyjnych. Założona jest linia telefoniczna, działa apteka i wydzielone są obszary chronione. |
| 1916 rok | Gmina Potok Złoty liczy 7.142 mieszkańców z czego – 1.430 dzieci (7 – 14 letnich) w wieku szkolnym. Uczy się 34 % tj. 488 - z czego w 4 szkołach publicznych 441 uczniów a w 1 szkole prywatnej 47 dzieci. |
| 1917 rok | ustawienie kolumny z popiersiem Tadeusza Kościuszki w Złotym Potoku dla uczczenia pamięci setnej rocznicy śmierci bohatera narodowego. |
| 1922 rok | podpisanie w Złotym Potoku pierwszej w folwarkach majątków obszarniczych umowy zbiorowej o warunkach pracy i płacy robotników rolnych. Ks. Widłak poświęcił nową świątynię w Janowie 25 kwietnia. |
| 1923 rok | umiera w szpitalu w Warszawie w wieku ok. 19 lat dziecko Hr. Raczyńskich - Konstanty (Kocik) Raczyński (prawdopodobnie na gruźlicę) . Hrabina rozpuszcza plotkę, że zmarł w kilka tygodni po upadku ze Skały z Krzyżem w Złotym Potoku. Skała naprzeciw Pstrągarni posiadała na szczycie krzyż, prawdopodobnie z okresu powstania kościuszkowskiego, a później Krasińscy postanowili wyryć pod szczytem skały herb rodowy - Korwin (Ślepowron). |
| 1931 rok | Odbudowano kościół w Janowie w dniu 7 kwietnia biskup częstochowski dr Teodor Kubina dokonał konsekracji kościoła. |
| 1932 rok | dobudowa kaplicy przy kościele w Żurawiu. W dniu 8 maja wizytę u hr. Raczyńskich składa Prezydent RP Ignacy Mościki, który zwiedził Dworek Krasińskiego, park i pałac a także skały i groty w Złotym Potoku oraz Pstrągarnię. Pana Prezydenta pożegnano hymnem narodowym w wykonaniu miejscowej orkiestry Straży Ogniowej pod batutą Edwarda Młynarczyka |
| 1933 rok | Janów liczy 194 domy i 1076 mieszkańców (głównie Żydów) |
| 1934 rok | Hr. Karol Raczyński ustanawia w Złotym Potoku rezerwat o pow. 201 ha. Mapa Taktyczna Polski, WIG, 1934, W-wa. - wyszczególnia miejscowości Złoty Potok i Janów (gmina Złoty Potok) |
| 1935 rok | utworzenie w Złotym Potoku Schroniska Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Lokalizacja Schroniska w Domku Góralskim na Pstrągarni. Po wyburzeniu przez Hr. Stefanię Raczyńską domku stróżów stawowych, naprzeciw Skały z Krzyżem, stróż p. Karoń przenosi się do Schroniska. |
| 1938 rok | gmina Złoty Potok liczy na dzień 1.X.1938 - 1084 dzieci w wieku szkolnym (urodzonych w latach 1925 – 1931). Nie pobiera nauki 24 dzieci. 28 czerwca hr. Raczyński wjechał swoim samochodem A 25131 do rowu na szosie pomiędzy Sośnicami a Woźnikami. Podczas wyciągania samochodu z rowu nastąpił wybuch zbiornika z benzyną w wyniku czego hr. Raczyński doznał poważnych poparzeń na całym ciele i został przewieziony do szpitala w Szaleju. Samochód spalił się doszczętnie a strata została oceniona na 15 tysięcy zł. |
| 1939 rok | Likwidacja wieży przy pałacu w Złotym Potoku przez Hr. Raczyńskich. III pożar Janowa w czasie II wojny światowej. Zacięte walki obronne Armii Kraków w okolicy Złotego Potoka. W trzecim dniu wojny ginie przy Grocie Niedźwiedziej mjr. Jan Wrzosek - dowódca III batalionu 74 Pułku Piechoty 7 Dywizji Armii Kraków. Był szefem Polskiej Ekipy Olimpijskiej na Olimpiadzie w Berlinie w 1936 r. i olimpijczykiem w strzelaniu z karabinku sportowego na tej Olimpiadzie. W listopadzie Niemcy przesiedlają Hr. Raczyńskich z Pałacu do dworku Krasińskiego. |
| 1944 rok | w dniu 11 września w lasach Złotego Potoka w okolicy Bramy Twardowskiego 300 osobowy Samodzielny Batalion Armii Krajowej pod dowództwem mjra Jana Pańczakiewicza (ps. "Skała") i mjra Ryszarda Nuszkiewicza (ps. "Powolny"), dążący na odsiecz powstańczej Warszawie, stoczył potyczkę z przeważającymi siłami wroga i ze stosunkowo małymi stratami zdołał się wycofać w kierunku Krakowa. W październiku 1944 r. lasy złotopotockie stanowią na kilka tygodni schronienie dla 3 batalionu 3 Brygady Armii Ludowej im gen. Józefa Bema. Pod koniec października wykryty przez Niemców wycofał się w Krakowskie. W dniu 8 listopada oddział partyzancki Armii Krajowej pod dowództwem por. "Twardego" (Stanisław Wencel - junior), dokonał przy ostańcu Diabelskie Mosty, udanej zasadzki na powracającego z akcji kontyngentowej w Złotym Potoku, kata ziemi częstochowskiej, żandarma hitlerowskiego z Żarek, Juliana Schuberta, zwanego "krwawym Julkiem". Padło 7 niemieckich żołnierzy i 4 granatowych policjantów (Polaków w służbie niemieckiej), w tym ,,krwawy Julek". Była to jedna z niewielu w czasie wojny udanych egzekucji na hitlerowskich oprawców. Broń na w/w akcję zbrojną przechowywana była w poddaszu ganku (Schroniska) domku stróża stawowego - pana Karonia na Pstrągarni Raczyńskich. W czasie wojny piętro owego domku, (stojącego do dzisiaj) służyło jako I schronisko na Jurze. Ukrywało się tutaj kilka osób po powstaniu warszawskim. W listopadzie w lasach złotopotockich ukrywała się bardzo operatywna grupa AL. "Jacka" - "Tatara" (Jacek Świerkot). Następnie wycofała się w olkuskie. Mapa szczegółowa Polski, WIG, 1944 , W-wa , skala 1:25 000 - podaje nazwy miejscowości Złoty Potok i Janów (gmina Złoty Potok).Stefania i Karol Raczyńscy zostają przesiedleni przez Niemców do Częstochowy. |
| 1945 rok | kroczenie wojsk radzieckich i splądrowanie pałacu w Złotym Potoku (strzelanie do portretów i popiersi, oraz rozpalenie ognia w holu z mebli pałacowych - pozostałe meble rozkradło miejscowe społeczeństwo). Degradacja Złotego Potoku jako wsi hrabiowskiej przez nowe komunistyczne władze, poprzez pozbawienie wsi wójtostwa i zmianę nazwy na Potok Złoty. Wsią gminną zostaje Janów. Wydanie zakazu powrotu do Złotego Potoku Hr. Karolowi i Stefanii Raczyńskiej. Pozostają w Częstochowie u byłej służącej,gdzie żyją w bardzo złych warunkach materialnych, co jest powodem licznych konfliktów miedzy hrabiostwem. |
| 1946 rok | 29 listopada umiera w Łodzi Hr. Karol Maria Raczyński wnuk Zygmunta Krasińskiego - ostatni właściciel dóbr złotopotockich - zostaje pochowany w kaplicy Krasińskich w kościele w Złotym Potoku. Zmuszenie wdowy Hr. Stefanii Raczyńskiej przez władze komunistyczne, do wyjazu do Angli, Mogła zabrać ze sobą w podróż tylko podręczny bagaż, który został jej skradziony na statku w drodze do Londynu Majątek dóbr złotopotockich Hr. Raczyńskich władze komunistyczne rozparcelowały jako pierwszy przykład parcelacji w kraju. Utworzenie na nie rozparcelowanej części majątku Raczyńskich Państwowego Gospodarstwa Rolnego. |
| 1948 rok | w samolocie lecącym z Brukseli do Londynu umiera ostatnia właścicielka dóbr złotopotockich hrabina Stefania Raczyńska. Pochowano ją w Wielkiej Brytanii gdzie przed wojną zamieszkał brat przyrodni męża Roger Raczyński. Majątek przeszedł prawnie na hr. Rogera Raczyńskiego zamieszkałego w Angli. Ten z kolei przepisał majątek na siostrzeńca Hr. Stefanii Raczyńskiej, który mieszkał w Paryżu - Hr. Stefana Dębińskiego. Jego dzieci, obecni spadkobiercy wystąpili o przywrócenie praw do majątku po ciotce ojca. W Potoku Złotym utworzono w Pałacu Raczyńskich 4-letnie Liceum Rolnicze. Dyrektorem szkoły został Jan Perczak. |
| 1952 rok | pożar dworku Zygmunta Krasińskiego w Potoku Złotym. Dwór odbudowano,wymieniona została więźba dachowa, postawiono nowe ściany szczytowe, zlikwidowano zewnętrzne schody strychowe, zawężono sień poprzez założenie nowych schodów wewnętrznych. |
| 1953 rok | W Pałacu Raczyńskich powstaje Technikum Rolnicze, a PGR przekształca się w gospodarstwo pomocnicze szkoły rolniczej |
| 1957 rok | zatwierdzenie przez władze rezerwatu ,,Parkowe" o pow. 153 ha. |
| 1960 rok | wpisanie dworku do Rejestru Zabytków pod nr. (R/505) 261/60 |
| 1961 rok | zmarł w Angli Roger Raczyński brat przyrodni Karola Raczyńskiego ostatni z rodu spadkobierca Złotego Potoku. W testamencie zapisał znacjonalizowany majątek siostrzeńcowi Stefani Raczyńskiej - Stefanowi Dębińskiemu. |
| 1972 rok | remont dworku przez Technikum Rolnicze. Dworek służy jako budynek mieszkalny dla nauczycieli. |
| 1975 rok | powstała Gmina Janów jako jednostka samorządu terytorialnego. |
| 1977 rok | Wybudowanie obok Pałacu Raczyńskich nowej szkoły Zespołu Szkół Rolniczych. |
| 1978 rok | 1 października utworzenie w Pałacu siedziby Wojewódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego. Gospodarstwo szkolne przechodzi na własność WOPR-u. |
| 1979 rok | Utworzenie w Dworku muzeum im. Zygmunta Krasińskiego |
| 1992 rok | Gmina Janów liczy 6.447 mieszkańców, 22 sołectwa i 14.696 ha powierzchni |
| 1993 rok | oddanie do użytku pierwszej w gminie oczyszczalni ścieków w Złotym Potoku na terenie ogrodu pałacowego. |
| 1994 rok | ukazuje się pierwsza w historii Gminy Janów lokalna gazeta "Echo Janowa”. Pierwszym redaktorem zostaje pan Stefan Zatoński – nauczyciel ZSR |
| 1996 rok | w styczniu - Ośrodek Doradztwa Rolniczego przenosi się z Pałacu do Częstochowy, a jego miejsce w Pałacu Raczyńskich zajmuje Oddział Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, łącznie z parkiem dworskim. - Gospodarstwo Rolne w Potoku Złotym przestaje istnieć, a majątek przechodzi na własność Agencji Rolnej Skarbu Państwa. ODR zostawia sobie w zarządzie góralówkę ,,Pstrąg" na Pstrągarni Wydzierżawienie przez AWRSP dawną Pstrągarnię Raczyńskich - dzierżawcy (Piszczała Marek) i budynków obory wraz z 80 ha przyległej ziemi drugiemu dzierżawcy - (Pilarski Leszek). Powstanie stajni Viking w Złotym Potoku. |
| 1998 rok | Budowa gminnej oczyszczalni ścieków w Janowie, a także kanalizacja i telefonizacja gminy Janów |
| 1999 rok | Zmiana nazwy wsi Potok Złoty na Złoty Potok. Przywrócenie nazw historycznych skałom i ostańcom w Złotym Potoku. Przyjęcie 25 punktowego planu rozwoju turystyki w gminie Janów. Organizacja imprez plenerowych w gminie Janów w celu przyciągnięcia turystów. Zaczynają intensywnie powstawać gospodarstwa agroturystyczne. |
| 2000 rok | Rozpoczęto badania archeologiczne na Ostrężnickim Zamku. Powstał Janowski Klub Literacki. |
| 2001 rok | Gmina Janów liczy 5.953 mieszkańców w tym 2.957 mężczyzn i 2.996 kobiet. Początek archiwizacji historycznej przeszłości gminy. Powstanie strony internetowej gminy Janów. Sprzedanie działek budowlanych w Złotym Potoku i początek budowy osiedla "Aleji Klonów” |
| 2002 rok | postawienie tablicy pamiątkowej w Złotym Potoku poświęconej Janowi Kiepurze i nadanie nazwy "Leśna Zjawa" skale na Ostrężniku. |
| 2003 rok | Wójtem gminy Janów zostaje ponownie na trzecią już kadencję Adam Markowski. Wykonanie archwizacji zdjęciowej najważniejszych obiektów w gminie Janów dokumentowanie dziedzictwa kulturowego gminy Janów. Rodzina Dębińskich stara się o odzyskanie spadku - pałacu i majątku po Raczyńskich. Liczba osób na V Jurajskim Lecie Filmowym przekroczyła 40 tysięcy w czasie 4 dni trwania festiwalu filmowego w Złotym Potoku. Budowa kanalizacji osiedla "Złote” i remont parkingu przy stajni Viking i Nadleśnictwie Złoty Potok. |
| 2008 rok | gmina Janów przejmuje Dworek Z. Krasińskiego w Złotym Potoku od Muzeum Częstochowskiego. Remont dworku i położenie nowego pokrycia dachowego (gontu). Powstaje Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego jako jednostka samorządu terytorialnego Gminy Janów. |
| ........................ | Informację na podstawie materiałów źródłowych opracował: mgr inż. Ireneusz Bartkowiak Pełnomocnik Urzędu Gminy Janów ds. Turystyki i Promocji. |
|
BIBLIOGRAFIA:
Liber Beneficiorum – Dioecesis Cracoviensis - Joannis Długosz - Cracoviae MDCCCLXIV Encyklopedia Powszechna - S. Orgelbrand – Warszawa 1865 r. Księgi Parafialne - Złoty Potok – Archiwum Diecezjalne Ziemia Częstochowska - TPKR w Częstochowie 1934 r. Almanach Częstochowy – Czę-wa XI. 2002 r. Studium Historyczno – Konserwatorskie Dworu Krasińskich w Złotym Potoku – Kraków 1998 r. Sprawozdanie z Badań Archeologicznych Ruin Średn. Zamku w Ostrężniku – Kraków 2002 r. Trzy Artystyczne Fundacje Sakralne Elizy i Zygmunta Krasińskich – Jerzy Żmudziński 2003 r. Z Dziejów Pałacu w Złotym Potoku – J. Borowska-Antoniewicz – W-wa 2002 r. Szkice monograficzne Janowa i okolicy – M.Zwoliński – Czę-wa 1992 r. Zachwyceni i bardzo szczęśliwi – A.Klimek – Czę-wa 1998 r. Z Raczyńskimi w tle- Wspomnienia minionego świata - J.Morawska-Umiastowska, Poznań 1997 Dzieje domu pańskiego w Potoku(Złotym)- Anna Dylewska – Almanach Częstochowy 2004r. Informacje własne pozyskane od pokojówki Hr. Raczyńskiej i kamerdynera Hr. Raczyńskich Informacje z artykułów i gazet z przed II wojny swiatowej. |
|
Dane kontaktowe:
Urząd Gminy w Janowie, ul. Częstochowska 1; 42-253 Janów, tel. 34 3278048, 34 3278501, 34 3278502, 34 3278503, fax. 34 3278081, e-mail: gmina@janow.pl,
Skrytka odbiorcza ePUAP: /ris4l98i9c/skrytka
Copyright (c) 2016 Urząd Gminy w Janowie. Wszelkie prawa zastrzeżone
Strony internetowe TRUSTNET